Asset Publisher
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000
Krzewiny fot. archiwum Nadleśnictwa Osie
Dolina rzeki Wdy fot. K. Bocian
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest kompleksowym projektem ekologicznym, który poprzez określenie gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych, wymagających specjalnej troski, a także monitorowanie powziętych działań ochronnych, ma zapewnić ekosystemom trwałą ich egzystencję. Tworzenie takiej sieci należy do obowiązków...
Sieć Natura 2000
Polska, stając się członkiem Unii Europejskiej została zobowiązana do przestrzegania unijnych dyrektyw w zakresie ochrony przyrody. Najważniejsze z nich to uchwalona w 1979 roku Dyrektywa „Ptasia" oraz Dyrektywa „Siedliskowa" z 1992 roku. Załącznikami do tych dyrektyw są listy rzadkich gatunków dziko występujących ptaków oraz siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie. Po przeprowadzeniu specjalistycznych inwentaryzacji, na obszary, które stanowią istotną ostoję ptactwa lub obejmują fragmenty cennych siedlisk, wprowadza się ochronę w ramach sieci Natura 2000. Obszary dotyczące ptaków noszą nazwę Obszarów Specjalnej Ochrony – kod PLB, natomiast dotyczące siedlisk nazywane są Specjalnymi Obszarami Ochrony – kod PLH.
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest kompleksowym projektem ekologicznym, który poprzez określenie gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych, wymagających specjalnej troski, a także monitorowanie powziętych działań ochronnych, ma zapewnić ekosystemom trwałą ich egzystencję. Tworzenie takiej sieci należy do obowiązków każdego kraju członkowskiego Unii Europejskiej. Zgodnie z ideą Natury 2000, ochronie podlegają zarówno gatunki i siedliska, które są już rzadkie, jak i te, które są najbardziej reprezentatywne dla danego regionu.
Prace nad projektem sieci Natura 2000 rozpoczęto w Polsce na początku 2000 roku. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska opracowała wówczas wstępną koncepcję wyboru obszarów, które podlegałyby tej formie ochrony. Wzięto pod uwagę przede wszystkim wcześniej istniejące terny chronione. Zgodnie z usawą o ochronie przyrody, projekty planów dla obszarów Natura 2000 sporządzają podmioty sprawujące nadzór nad danym terenem w 5 lat od daty wyznaczenia takiego obszaru. Nadleśniczy, który zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ma samodzielnie wykonywać zadania ochronne na obszarze Natura 2000, powinien otrzymać bardzo precyzyjną informację co, gdzie i w jaki sposób należy chronić.
Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu zarówno gospodarka rolna, leśna, jak i rybacka, jeśli nie odbija się to negatywnie na przedmiocie ochrony.
Projekt sieci Natura 2000 obejmuje 22 parki narodowe, 72 parki krajobrazowe w całości lub przeważającej ich części, fragmenty kolejnych 15 parków krajobrazowych oraz 526 spośród 1289 rezerwatów przyrody, co stanowi ponad 40% całej projektowanej sieci.
Obszary NATURA 2000 zostały określone w art. 25 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku, który brzmi:
1. Sieć obszarów Natura2000 obejmuje:
1) obszary specjalnej ochrony ptaków;
2) specjalne obszary ochrony siedlisk.
2. Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust 1 pkt 1-4 i 6-9.
Praktycznie oznacza to ochronę różnorodności biologicznej na podstawie Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej i zastosowanie w gospodarce leśnej pewnych ograniczeń z tym związanych.
16 maja 2005r. ukazało się rozporządzenie ministra środowiska określające typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt wymagających ochrony w formie obszarów Natura 2000.
Polska jako członek Wspólnoty Europejskiej wdraża do praktyki akty wspólnotowe w zakresie ochrony przyrody m. in. tzw. Dyrektywę Siedliskową w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory oraz tzw. Dyrektywę Ptasią o ochronie dziko żyjących ptaków typując tzw. Specjalne Obszary Chronione (SOC) i Obszary Specjalnej Ochrony (OSO), które tworzyć będą europejską sieć ekologiczną NATURA 2000. Jego celem jest stworzenie banku danych i systemu obiegu informacji, będących narzędziem wspólnej polityki gospodarowania zasobami przyrody w krajach europejskich.
Po przeprowadzeniu specjalistycznych inwentaryzacji, na terenie Nadleśnictwa Osie wytypowano trzy obszary Natura 2000.
Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Bory Tucholskie" PLB220009 – obejmuje swym zasięgiem 322 535,90 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 13 469,54. Na obszarze tym, zainwentaryzowano 107 gatunków ptaków gniazdujących, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCK).
W okresie lęgowym obszar ten zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bielik (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK) oraz licznie występujący błotniak stawowy.
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników na noclegowisku). Utworzenie ptasiego Obszau Natura 2000 "Bory Tucholskie" sprawiła różnorodność ptactwa.
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Sandr Wdy" PLH 040017 – obejmuje swym zasięgiem 6320,75 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 2434,35 ha. Jest to jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Borów Tucholskich - dolina i sandr Wdy. Obszar położony na równinie sandrowej, w którą głęboko wcina się Wda i jej dopływy, w rynnach polodowcowych i zagłębieniach wytopiskowych położone są rozmaite cenne ekosystemy wodne i bagienne. Obszar obejmuje rdzeniowe części Wdeckiego PK i jest reprezentatywny dla przyrody Borów Tucholskich.
W drzewostanach dominuje sosna, ale na szczególną uwagę twórców obszaru zasłużył położony w naszym nadleśnictwie Rezerwat „Brzęki" reprezentujący siedliska grądowe. Wśród chronionych zwierząt w Nadleśnictwie Osie spotykamy zarówno te duże, jak na przykład kania czy łoś, jak i te najmniejsze - motyle lub ważki.
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Krzewiny" PLH 040022 – obejmuje swym zasięgiem 498,98 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 212,99 ha. Obszar obejmuje trzy cenne obiekty torfowiskowe na wschodnim skraju Borów Tucholskich. Są to:
- rozległe torfowisko przy osadzie leśnej Krzewiny (użytek ekologiczny), torfowisko przejściowe miejscami z elementami torfowiska wysokiego, miejsce wykorzystywane przez naukowców jako przykład geologii torfowisk,
- jezioro Rumacz i zarastające je torfowisko z borem bagiennym (bór bagienny chroniony w Rezerwacie Kuźnica),
- eutroficzne jezioro Udzierz – poza granicami Nadleśnictwa Osie.
Obiekt stanowi cenne skupienie obiektów torfowiskowych, wypełniające lukę geograficzną w ujęciu torfowiskowych siedlisk przyrodniczych.
Więcej informacji o obszarach Natura 2000 można znaleźć na stronach internetowych:
http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php
Tekst: Robert Wojnerowicz
Dawid Warzyński
Asset Publisher
Ślad węglowy Lasów Państwowych policzony
Ślad węglowy Lasów Państwowych policzony
Po raz pierwszy w historii swojego istnienia Lasy Państwowe obliczyły ilość emitowanych przez organizację gazów cieplarnianych. Wiedza ta pozwoli podjąć działania ograniczające emisje.
Inwentaryzacja, zrealizowana w ramach projektu rozwojowego Lasy Węglowe, objęła tzw. zakresy 1 i 2 raportowania śladu węglowego i obejmuje rok 2023 r. Zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie powstałe w wyniku spalania paliw w pojazdach, budynkach, urządzeniach i narzędziach, które są własnością Lasów Państwowych lub nad którymi sprawują one bezpośredni nadzór, a także emisje pochodzące z klimatyzacji. W zakres 2 wchodzą z kolei emisje pośrednie, które nie są wytwarzane na terenie organizacji, ale powstają w wyniku produkcji energii elektrycznej i ciepła przez Lasy Państwowe kupowanych i zużywanych.
Zgodnie z przeprowadzonymi kalkulacjami całkowity ślad węglowy Lasów Państwowych w roku 2023 wyniósł 65 440,2 ton CO2e (ekwiwalentu CO2 w ujęciu market-based). Określenie market-based oznacza, że jest to ilość emisji obliczona na podstawie wskaźnika emisyjności publikowanego przez konkretnego sprzedawcę energii. W ujęciu location-based (czyli na podstawie średniego wskaźnika emisyjności dla Polski, który przedstawia faktyczną wielkość emisji powstałych na terenie kraju, publikowanego przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami) ślad węglowy Lasów Państwowych w ubiegłym roku wyniósł 60 615,7 ton CO2e.
- Znajomość wielkości tych emisji oraz miejsc ich powstawania jest kluczowa dla podjęcia działań, które pozwolą je zredukować, a tym samym zmniejszyć niekorzystny wpływ na klimat – mówi Witold Koss, dyrektor generalny Lasów Państwowych. – Choć nie mamy obowiązku raportowania emisji wytwarzanych gazów cieplarnianych, to powinniśmy wprowadzać najlepsze praktyki, nie tylko w gospodarce leśnej czy ochronie przyrody, lecz także w innych obszarach naszej działalności.
Z których źródeł pochodzi najwięcej emisji gazów cieplarnianych w Lasach Państwowych? W zakresie pierwszym (emisji bezpośrednich) – są to paliwa transportowe; w zakresie drugim (emisji pośrednich) – energia elektryczna. Pod względem obszarów powstawania emisji – za ich największą część odpowiadają nieruchomości (ponad 71%). Pojazdy, drugie w kolejności, są źródłem 28% emisji gazów cieplarnianych. Narzędzia i maszyny specjalistyczne odpowiadały za ok. 1% zeszłorocznych emisji, co jest wartością nieznaczącą przy obecnej strukturze emisji, jednak jest to też źródło, które będzie monitorowane w kolejnych latach.
Wyniki pierwszego raportu nt. śladu węglowego LP wskazują, że - aby ograniczyć emisje – Lasy Państwowe muszą w pierwszej kolejności skupić się na poprawie efektywności energetycznej budynków oraz wymianie pojazdów na niskoemisyjne.
Lasy Państwowe wiele inicjatyw dekarbonizacyjnych już podjęły i prowadzą konsekwentnie od kilku lat m.in. w ramach projektów rozwojowych: Podnoszenie Efektywności Energetycznej Budynków w PGL LP oraz Las Energii. Są wśród nich m.in.:
- proces audytowania energetycznego budynków w celu identyfikacji działań poprawiających ich efektywność energetyczną, które będą mogły być wdrożone w LP.
- Produkcja energii z OZE we własnych instalacjach, głównie fotowoltaicznych. W ten sposób wyprodukowaliśmy 6 461 MWh w 2023 r.
- Wykorzystanie pojazdów elektrycznych.
- Zakup zielonej energii od zewnętrznych dostawców. W 2023 r. zakupiliśmy 3 557 MWh zielonej energii.
- Automatyzacja zbierania danych i liczenia śladu węglowego wraz z ich zarządzaniem.
- Edukacja wewnętrzna – szkolenia dla pracowników LP, promocja dobrych praktyk m.in. w oszczędnym gospodarowaniu energią.
- Wykorzystanie biomasy na cele energetyczne (emisje z tego działania są monitorowane i raportowane).
Lasy Państwowe jako główny dostawca drewna w Polsce muszą brać pod uwagę, że nie funkcjonują w gospodarczej i legislacyjnej próżni. Znacząca część odbiorców tego surowca już jest albo będzie w najbliższym czasie musiała ujawniać ślad węglowy swoich produktów, który powstał w trakcie ich wytworzenia. Bez informacji o śladzie węglowym od producenta surowca nie będą oni w stanie w pełni tego zrobić. Wymóg ten już teraz można porównać z potrzebą posiadania certyfikatów typu FSC/ PEFC.
Obecnie w Lasach Państwowych trwają przygotowania do rozszerzenia inwentaryzacji i obliczania śladu węglowego produktów LP w całym cyklu ich życia, czyli w tzw. zakresie „od kołyski do bramy”. Przeprowadzanie kalkulacji emisji gazów cieplarnianych planowane jest co roku.
Zbieranie danych do inwentaryzacji trwa kilka miesięcy i jest nie lada wyzwaniem, zważywszy na fakt, że w skład LP wchodzi blisko 500 jednostek o różnej charakterystyce energetycznej. W celu agregacji danych wykorzystano indywidualne narzędzie opracowane przez Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych we współpracy z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych na potrzeby całej organizacji. Natomiast sam proces poprzedził cykl szkoleń dla pracowników LP odpowiedzialnych za wprowadzanie danych do aplikacji.
