Asset Publisher Asset Publisher

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000

17.05.2023 | Julia Misiak

Krzewiny fot. archiwum Nadleśnictwa Osie

Sieć Natura 2000
Polska, stając się członkiem Unii Europejskiej została zobowiązana do przestrzegania unijnych dyrektyw w zakresie ochrony przyrody. Najważniejsze z nich to uchwalona w 1979 roku Dyrektywa „Ptasia" oraz Dyrektywa „Siedliskowa" z 1992 roku. Załącznikami do tych dyrektyw są listy rzadkich gatunków dziko występujących ptaków oraz siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie. Po przeprowadzeniu specjalistycznych inwentaryzacji, na obszary, które stanowią istotną ostoję ptactwa lub obejmują fragmenty cennych siedlisk, wprowadza się ochronę w ramach sieci Natura 2000. Obszary dotyczące ptaków noszą nazwę Obszarów Specjalnej Ochrony – kod PLB, natomiast dotyczące siedlisk nazywane są Specjalnymi Obszarami Ochrony – kod PLH.

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest kompleksowym projektem ekologicznym, który poprzez określenie gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych, wymagających specjalnej troski, a także monitorowanie powziętych działań ochronnych, ma zapewnić ekosystemom trwałą ich egzystencję. Tworzenie takiej sieci należy do obowiązków każdego kraju członkowskiego Unii Europejskiej. Zgodnie z ideą Natury 2000, ochronie podlegają zarówno gatunki i siedliska, które są już rzadkie, jak i te, które są najbardziej reprezentatywne dla danego regionu.

Prace nad projektem sieci Natura 2000 rozpoczęto w Polsce na początku 2000 roku. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska opracowała wówczas wstępną koncepcję wyboru obszarów, które podlegałyby tej formie ochrony. Wzięto pod uwagę przede wszystkim wcześniej istniejące terny chronione. Zgodnie z usawą o ochronie przyrody, projekty planów dla obszarów Natura 2000 sporządzają podmioty sprawujące nadzór nad danym terenem w 5 lat od daty wyznaczenia takiego obszaru. Nadleśniczy, który zgodnie z ustawą o ochronie przyrody ma samodzielnie wykonywać zadania ochronne na obszarze Natura 2000, powinien otrzymać bardzo precyzyjną informację co, gdzie i w jaki sposób należy chronić.

Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu zarówno gospodarka rolna, leśna, jak i rybacka, jeśli nie odbija się to negatywnie na przedmiocie ochrony.

Projekt sieci Natura 2000 obejmuje 22 parki narodowe, 72 parki krajobrazowe w całości lub przeważającej ich części, fragmenty kolejnych 15 parków krajobrazowych oraz 526 spośród 1289 rezerwatów przyrody, co stanowi ponad 40% całej projektowanej sieci.

Obszary NATURA 2000 zostały określone w art. 25 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku, który brzmi:
1. Sieć obszarów Natura2000 obejmuje:
1) obszary specjalnej ochrony ptaków;
2) specjalne obszary ochrony siedlisk.
2. Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust 1 pkt 1-4 i 6-9.

Praktycznie oznacza to ochronę różnorodności biologicznej na podstawie Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej i zastosowanie w gospodarce leśnej pewnych ograniczeń z tym związanych.

16 maja 2005r. ukazało się rozporządzenie ministra środowiska określające typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt wymagających ochrony w formie obszarów Natura 2000.

Polska jako członek Wspólnoty Europejskiej wdraża do praktyki akty wspólnotowe w zakresie ochrony przyrody m. in. tzw. Dyrektywę Siedliskową w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory oraz tzw. Dyrektywę Ptasią o ochronie dziko żyjących ptaków typując tzw. Specjalne Obszary Chronione (SOC) i Obszary Specjalnej Ochrony (OSO), które tworzyć będą europejską sieć ekologiczną NATURA 2000. Jego celem jest stworzenie banku danych i systemu obiegu informacji, będących narzędziem wspólnej polityki gospodarowania zasobami przyrody w krajach europejskich.

Po przeprowadzeniu specjalistycznych inwentaryzacji, na terenie Nadleśnictwa Osie wytypowano trzy obszary Natura 2000.

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Bory Tucholskie" PLB220009 – obejmuje swym zasięgiem 322 535,90 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 13 469,54. Na obszarze tym, zainwentaryzowano 107 gatunków ptaków gniazdujących, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCK).
W okresie lęgowym obszar ten zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bielik (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK) oraz licznie występujący błotniak stawowy.
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników na noclegowisku). Utworzenie ptasiego Obszau Natura 2000 "Bory Tucholskie" sprawiła różnorodność ptactwa.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Sandr Wdy" PLH 040017 – obejmuje swym zasięgiem 6320,75 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 2434,35 ha. Jest to jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Borów Tucholskich - dolina i sandr Wdy. Obszar położony na równinie sandrowej, w którą głęboko wcina się Wda i jej dopływy, w rynnach polodowcowych i zagłębieniach wytopiskowych położone są rozmaite cenne ekosystemy wodne i bagienne. Obszar obejmuje rdzeniowe części Wdeckiego PK i jest reprezentatywny dla przyrody Borów Tucholskich.
W drzewostanach dominuje sosna, ale na szczególną uwagę twórców obszaru zasłużył położony w naszym nadleśnictwie Rezerwat „Brzęki" reprezentujący siedliska grądowe. Wśród chronionych zwierząt w Nadleśnictwie Osie spotykamy zarówno te duże, jak na przykład kania czy łoś, jak i te najmniejsze - motyle lub ważki.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Krzewiny" PLH 040022 – obejmuje swym zasięgiem 498,98 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Osie 212,99 ha. Obszar obejmuje trzy cenne obiekty torfowiskowe na wschodnim skraju Borów Tucholskich. Są to:
- rozległe torfowisko przy osadzie leśnej Krzewiny (użytek ekologiczny), torfowisko przejściowe miejscami z elementami torfowiska wysokiego, miejsce wykorzystywane przez naukowców jako przykład geologii torfowisk,
- jezioro Rumacz i zarastające je torfowisko z borem bagiennym (bór bagienny chroniony w Rezerwacie Kuźnica),
- eutroficzne jezioro Udzierz – poza granicami Nadleśnictwa Osie.
Obiekt stanowi cenne skupienie obiektów torfowiskowych, wypełniające lukę geograficzną w ujęciu torfowiskowych siedlisk przyrodniczych.